news archive 2013:04-08

Bądźmy odkrywcami życia, a nie jego wyrobnikami. Nie szukajmy kogoś, kto urządzi nam życie, róbmy to sameKatarzyna Popiołek, psycholog, profesor Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w KatowicachRozmawia Beata Znamirowska-SoczawaŚwiadomość zbliżających się 50. urodzin jest dla kobiety wielkim wyzwaniem. Dlaczego?– U kobiet półwiecznych istnieje pewna bariera wewnętrzna, przekonanie, że nasze życie doszło do jakiegoś etapu, że coś się kończy. A przecież zmiany w życiu zachodzą cały czas, a nie tylko w tym konkretnym momencie. To nieprawda, że nasze życie się kończy, ono trwa, tak jak w dzień czy tydzień poprzedzający 50. urodziny. Sławna i piękna aktorka Charlotte Rampling powiedziała, że do pewnego momentu chłopcy za nami gwiżdżą, zaczepiają na różne sposoby. Z czasem jednak, gdy działanie naszych hormonów słabnie, mężczyźni coraz rzadziej to robią, ale kobieta przecież nadal jest atrakcyjna, tylko już inaczej, nie w kategorii „młodzieżowej”. Coraz częstsze zwracanie się per „pani” zamiast wcześniejszego, odruchowego „tykania” jest też tego objawem. Ale czy jest to zmiana, którą należy odbierać negatywnie? To przecież nie wyklucza podziwu, a jest poniekąd wyrazem należnego nam szacunku. Konwenans nakazuje tu pewne zwiększenie dystansu. I czy naprawdę żyjemy w przekonaniu, że to liczba wielbicieli wyznacza wartość naszego życia? Myślę, że odpowiedź narzuca się sama.Nie tracić gruntuZmiany w wyglądzie powodują jednak zmniejszanie pewności siebie, szczególnie w sferze atrakcyjności płciowej, seksualnej. Boimy się słowa menopauza.– Kobieta dojrzała nadal jest atrakcyjna seksualnie, tylko inny jest wyraz społeczny tej atrakcyjności. Menopauza to utrata zdolności do rodzenia dzieci. Jednak bądźmy szczere – która z nas chciałaby zostać matką, mając 50 i więcej lat? Nie chce nam się już ganiać za małym dzieckiem. Mamy inne sprawy, to okres, kiedy mogę już robić wszystko. Także w pożyciu erotycznym. Nauczmy się korzystać ze swojego wieku. To współczesna juwenalizacja kultury rodzi w nas chęć odmładzania się, strach przed starością. (...)Powtarzam: kobieta nie może zawężać wartości swego życia do liczby wielbicieli. Jeśli mniej mężczyzn zwraca na nas uwagę, coraz rzadziej jesteśmy w sposób spektakularny i bezpośredni adorowane, to zwykle wiążemy to w naszej świadomości z pogorszeniem naszego statusu. A to nieprawda. Możemy dalej budzić podziw, być doceniane, tylko trzeba zadbać, żeby tak było. Trzeba coś robić, działać, być aktywną. Czy naprawdę zdobywamy sympatię i szacunek otoczenia jedynie urodą i wdziękiem młodości?Jak osiągać ciągły poziom atrakcyjności?– Nie możemy się ograniczać do patrzenia na siebie oczami podrywaczy i widzieć siebie jako podstarzałą „młódkę”. Nie jesteśmy już tymi młódkami, ale jesteśmy atrakcyjne w innej kategorii – kobiet dojrzałych. Dostrzeżmy w sobie te inne wartości. Niestety, pokolenie kobiet urodzonych w latach 50.-60. było wychowane głównie do życia w rodzinie, gdzie kobieta pełniła tradycyjną funkcję. Mogła ewentualnie pracować, ale jej pensja, nawet jeśli wyższa, i tak była gorsza. Funkcjonowało wtedy porzekadło: „Co z tytułu, co z dyplomu, kiedy chłopa nie ma w domu”. Dlatego patrzymy na siebie przez pryz-mat posiadania partnera lub męża albo też jego braku. Powinnyśmy zobaczyć wartości tkwiące w nas, być ważnymi dla samych siebie. Nie oczekiwać biernie uwielbienia ze strony otoczenia, tylko wychodzić do innych, inicjować kontakty. Najgorsze jest zamknięcie się we własnym świecie i przestrzeni miałkich rozrywek, jak seriale telewizyjne lub czytanie romansów.Żyjemy w świecie pełnym fascynujących ludzi i zdarzeń. Pojawia się coraz więcej organizacji, stowarzyszeń, fundacji, uniwersytetów trzeciego wieku, które czekają na nas, na naszą aktywność. Tam możemy zawrzeć nowe znajomości, wykorzystać swoją energię do działania na różnych polach, nauczyć się czegoś nowego, rozwijać pasje, na które nie miałyśmy czasu lub możliwości. Nie czekajmy, aż ktoś nas pozna, tylko dajmy się poznawać innym. Zachęcam do śledzenia ofert w internecie – jest tego mnóstwo: programy wsparcia 50 plus, nauka różnych rzeczy, programy wolontariackie. Po pięćdziesiątce powinnyśmy też bardziej doceniać towarzystwo i wsparcie innych kobiet, można zawrzeć nowe przyjaźnie lub odświeżyć stare.Wiele kobiet jednak, uświadamiając sobie, jak już długo żyje, wpada w swoisty rodzaj depresji, traci grunt pod nogami. Wydaje się, że rodzina coraz mniej ich potrzebuje, w pracy często są coraz mniej atrakcyjne, albo w ogóle nie pracują. No i nikt się za nimi nie ogląda... To strasznie dołuje.– Tak, zamykają się w wewnętrznej szafie i pojawia się poczucie, że zatrzasnęły się wszystkie drzwi. Jeśli kogoś dopada taki nastrój, musi popracować nad tym, aby znaleźć w sobie niedostrzegane dotąd wartości, zbudować siłę wewnętrzną. Każda może to zrobić. Trzeba sobie zrobić kawę, wziąć kartkę i stworzyć listę najfajniejszych rzeczy w sobie. Co lubię robić, co wychodzi mi najlepiej, w czym jestem dobra, kto i dlaczego jest moim przyjacielem. Co ludzie we mnie cenią, za co mnie lubią, co mnie interesuje. Proponuję taką listę pytań pomocniczych, od których można zacząć, ale każda pani może sama zbudować swój spis. Mamy przyjaciółkę, taką dobrze nam życzącą i niekonkurująca z nami? Niech nam w tym pomoże.Pasja pod rękąNo dobrze, spróbujmy. Np. lubię czytać książki. Jak mi to może pomóc w znalezieniu nowych przyjaciół? Komu mam się pochwalić, że jestem oczytana, jeśli mąż nie lubi czytać, a dzieci nie mają czasu rozmawiać ze mną o lekturach.– Mam przyjaciółkę, która się zgłosiła jako wolontariuszka do Biblioteki Śląskiej i zaczęła przepisywać starodruki. Tak się zaangażowała w tę pracę i okazała się w niej tak dobra, że zaproponowano jej przepisywanie starych dokumentów w innych bibliotekach. Obecnie jeździ po całej Europie i to, co było próbą wyjścia do świata, stało się wręcz jej zawodem, sposobem na życie. Poznała mnóstwo świetnych ludzi i dobrze się bawi. Inna znajoma uruchomiła w internecie blog, gdzie opisywała przeczytane książki. Okazało się, że inne mole książkowe zaczęły czytać jej recenzje, dopisywać swoje i w ten sposób powstał klub czytelniczy w mieście, zaczęli się regularnie spotykać, dyskutować.To świetnie. Lecz załóżmy, że mam mniej duchowe zainteresowania, lubię za to gotować.– Kolejny przykład. Pewna pani nigdy nie pracowała, świetnie gotowała, miała sporą rodzinę. Dzieci w końcu wyjechały na studia, mąż prowadził firmę. Zaczęła się wymieniać przepisami z sąsiadkami, z którymi wcześniej nie miała czasu nawet pogadać. Okazało się, że dwie z nich są w podobnej sytuacji. Gdy się już sobie wyżaliły i rozejrzały dookoła, okazało się, że mieszkają niedaleko świetlicy środowiskowej dla dzieci. Zaczęły wspólnie gotować trochę więcej niż na własne potrzeby i zanosić do świetlicy. Zaprzyjaźniły się z dzieciakami, nie tylko je karmiły, ale rozmawiały z nimi, pomagały w lekcjach. Myślą już o wydaniu książki kucharskiej.No dobrze, a jeśli już jestem samotna, mąż mnie porzucił, dzieci daleko, nie mam znajomych, boję się nawiązywać kontakty.– Jest pewien sposób – można sobie kupić psa albo kota. Z psem łatwiej nawiązać kontakt międzyludzki, bo podczas spacerów na skwerze, w parku albo w lesie można znaleźć innych „psiarzy” – i już znajomość się nawiązuje. Niezobowiązująca, oparta na wspólnych spacerach i rozmowach, ale to pierwszy krok do przełamania samotności. Poza tym obecność zwierzęcia w domu daje poczucie towarzys-twa, mamy się kim opiekować, ktoś na nas czeka i okazuje przywiązanie. Pewna znajoma, którą porzucił mąż, odświeżyła kontakt z koleżanką szkolną w tej samej sytuacji. Kupiły sobie rowery i zaczęły wspólne wycieczki. Z czasem miały taką kondycję, że rozejrzały się za rajdami i odnalazły swoją pasję.Czyli każdą sytuację, nawet pozornie beznadziejną, można zmienić na pozytywną.– Ważne, aby dzień był wypełniony dawaniem czegoś, aktywnością, a nie oczekiwaniem, że coś się wydarzy. Jeśli nikt nas nigdzie nie zaprasza, same zaprośmy gości, choćby sąsiadkę na kawę. Nie uciekajmy też przed kontaktami z młodymi. W pracy często ludzie dzielą się na młodych i starych. Warto to przełamywać, tu ruch należy do osoby starszej. Młodzi bardzo lubią towarzys-two bardziej doświadczonych osób, chociaż tego nie okazują, nie są jednak pewni, jak nawiązać kontakt. Chcą być i uchodzić za bardzo samodzielnych, w rzeczywistości obserwują i uczą się, przyjmują rady. Ale te kontakty nie mogą pozostać na poziomie dostarczania rad. To ma być partnerska wymiana, pokazanie, że mamy o czym rozmawiać mimo dużej różnicy wieku. Trzeba wyjść ze stereotypu rodzica, pohamować tendencje do pouczania.W kwestii relacji z ludźmi, co bardzo ważne, nie można cenić tylko i wyłącznie kontaktów długotrwałych. Trzeba doceniać te przelotne, a często bardzo wartościowe. Doceniać na przykład luźną rozmowę na przystanku albo w pociągu czy sklepie. Trzeba myśleć: jestem sobą, a każdy przecież jest inny, a więc wnoszę coś z siebie do otoczenia. I zauważać, że osoba obok, nawet nieznajoma, też jest takim bytem i mogę czerpać wiele  nawet z krótkotrwałego kontaktu, przelotnej rozmowy.Czas dojrzałych związkówU wielu kobiet właśnie w tym okresie wzrasta libido. Jak sobie poradzić z tym, że mamy ochotę się zakochać, a jednocześnie czujemy się mało atrakcyjne? No i często nie mamy z kim spełniać swoich potrzeb, bo albo mąż już mało aktywny, albo jesteśmy samotne.– Szukanie nowego partnera wiąże się z tym wszystkim, o czym mówiłyśmy powyżej. Trzeba się też odpowiednio nastawić. Po pierwsze, nie można negatywnie przeżywać nieudanych prób nawiązania kontaktu. Przecież jako nastolatki też przeżywałyśmy nieudane romanse. Po drugie, nie nastawiajmy się od razu na miłość do grobowej deski. Jako kobiety dojrzałe, powinnyśmy wiedzieć, że najbardziej fascynujący jest początek znajomości, wzajemne odkrywanie. Mężatki wchodzące w romans nie powinny wszystkiego stawiać na jedną kartę, niszczyć to, co osiągnęły w swoim małżeństwie, bo pewnego dnia mogą się obudzić z tym samym poczuciem beznadziejności co u boku starego, dobrze znanego męża. Atrakcyjność nowego związku realizuje się w bieżącej chwili, trzeba umieć z niej korzystać i może nie oczekiwać za wiele, aby nie zostać zranioną. Trudno oczekiwać, że gdy poznałyśmy kogoś nowego, sympatycznego i darzącego nas ciepłem, jego życie od razu będzie z nami związane na zawsze. Czasem warto poprzestać na dobrej przyjaźni i nie popychać na siłę w kierunku stałego, miłosnego związku. Oczywiście tak też może się zdarzyć, ale nie stosujmy zasady „wszystko albo nic”. Czasem warto zmienić kryteria wyboru.Mam znajomą, która zajmuje niezwykle ważne stanowisko, jest bardzo wykształcona i pochodzi ze współczesnych wyższych sfer. Jej małżeństwo było w pewien sposób wyreżyserowane, aby zachować odpowiedni poziom. I było zimne, nudne. Po 20 latach postanowiła być szczęśliwą, zakochała się w kierowcy i postawiła na ten związek. Udało im się, choć złamała pewien stereotyp doboru w ramach kasty. Ale oczywiście nie zawsze musi się tak świetnie ułożyć. Jako osoby dojrzałe budujemy związki w inny sposób.W jaki?– Nie możemy swojego świata zawężać do posiadania partnera. Z pewnością jest on ważny, ale ja jako kobieta jestem również ważna. Powinnam być dla siebie najważniejsza, mieć poczucie własnej tożsamości, a nie stanowić jedynie połówkę jakiegoś układu. Obserwując świat nie trzeba dołować się tym, czego nie mam, ale nastawić się na to, co mam i co mogę mieć.Często, robiąc podsumowanie, ktoś myśli: jestem w średnim wieku, mam ciasne mieszkanie, kariera nie potoczyła się zgodnie z moim oczekiwaniem, mam durnego szefa, partner nudny, dzieci nie do końca spełniają moje oczekiwania. Nie mam ogródka, oszczędności… itd. Można się dołować. Jaką krzywdę człowiek sam sobie robi takimi myślami? Wpędza się w stan smutku, nawet depresji. Po co? Nie mam tego, to nie mam. Nie udało mi się tego osiągnąć. Ale mogę jeszcze mieć wszystko. Trzeba sobie wybrać marzenie, wytyczyć cel. Np. zacząć się uczyć na kursie jakiegoś języka (tam też przy okazji spotkamy ciekawych ludzi), można też pojechać na weekend w fajne miejsce. Bilety teraz bywają tanie. Lecz nikt nam ich nie kupi. Musimy podjąć wysiłek, aby coś zorganizować. Taki wysiłek aktywizuje i z czasem zaczniemy osiągać coraz więcej, wzmocnimy pewność siebie i swoich działań. Nie do każdej aktywności trzeba od razu wielkich pieniędzy. Można z kimś pooglądać film, a potem podyskutować na spacerze. Można wybrać się na jubileusz swojej szkoły, może tam znajdą się bratnie dusze? Są piękne wystawy, pokazy, imprezy kulturalne, gdzie można posłuchać czegoś ciekawego, zabrać głos w dyskusji. Jest tyle możliwości. Trzeba zmienić nastawienie życiowe – bądźmy odkrywcami życia, a nie jego wyrobnikami. Nie szukajmy kogoś, kto urządzi nam życie, róbmy to same. Zakochujmy się, czemu nie, ale nie liczmy na to, że miłość jest raz na zawsze. Jeśli coś się kończy, przyjmijmy to bez rozpaczy. Bo zacznie się coś nowego. Na tym właśnie polega dojrzałość – na świadomości tego, że nic nie trwa wiecznie, a niektórym sprawom powinno się dać odejść, aby zrobić miejsce dla czegoś nowego.Nie zakładajmy też, że wszystko, co robimy, nabiera wartości dopiero wtedy, gdy jest dzielone z kimś. Bywa tak, że druga osoba pogłębia pozytywnie nasze doznania, ale nierzadko też zubaża je i ogranicza. Tu nie ma algorytmów.Są jednak negatywne sprawy, które mogą komuś przesłonić zdrowe myślenie. Jak zdrada i łącząca się z tym zazdrość. Bardzo negatywna, niszcząca emocja. Jak z tym sobie radzić?– No właśnie. Większość kobiet traktuje zdradę jak tsunami. Zdrada to pewne zjawisko. Nie można zakładać, że nigdy się nie zdarzy. Bo zdarza się w większości związków. Lecz podstawą związku nie jest wyłącznie seks. Życie małżeńskie ma wiele różnych płaszczyzn. Najważniejsze jest porozumienie, rozmawianie o wszystkim, o zdradzie też. Może będzie można wybaczyć lub też dostrzec jakiś błąd do naprawienia we wzajemnych relacjach. (...)Mężczyźni w wieku średnim często rozpaczliwie szukają nowych podniet, ale kobiety przecież też zdradzają. Zawsze trzeba rozważyć, czy dla własnego romansu, czy też z powodu niewierności partnera warto niszczyć coś, co się budowało przez lata. Różnie bywa. Szczęśliwy związek z jednym partnerem na całe życie nie zdarza się często. Żyjemy coraz dłużej, małżeństwo może więc trwać bardzo długo. Nie wszyscy tak potrafią. Być może trzeba uczyć się nie tylko trwania w związku, ale także dawania wolności, rozstawania się.Wiele z nas musi właśnie w tym okresie zmierzyć się z utratą rodziców lub partnera.– Utrata bliskich jest naturalna, choć trudno się z tym pogodzić. Mając lat 50, musimy być na to gotowi. Nie możemy od życia wymagać, aby stosowało dla nas taryfę ulgową, bo się do tego nie zastosuje. Zwraca się do mnie wiele osób właśnie z pytaniem – dlaczego ja utraciłem teraz mamę czy tatę, żonę, męża? Co im powiedzieć? Taki jest nasz człowieczy los, nie odmienimy biegu życia tylko dlatego, że tak chcemy. Każdy z nas żyje z pustymi miejscami po utraconych bliskich, wypełnianych jedynie wspomnieniami. Starsza osoba, która odchodzi, na pewno nie chciałaby, abyśmy się pogrążali w rozpaczy. Może to być trudne dla nas także z innego powodu – że teraz my jesteśmy najstarszym pokoleniem, następnym w kolejce do odejścia. To też jest naturalny bieg rzeczy i musimy być na to gotowi. Dlatego nie marnujmy czasu na utyskiwanie, użalanie się nad sobą. Mamy tyle możliwości, życie ma tyle kolorów. To kwestia podjęcia decyzji – od dziś będę doceniać życie. Wiele przecież zależy ode mnie. Powiedzmy sobie: mam 50 lat i co z tego? Teraz mogę wszystko, muszę tylko chcieć. Nie mogę koncentrować się na ograniczeniach (każdy je ma), ale na możliwościach. I nie będę pytać jedynie, czego mogę jeszcze oczekiwać od życia. Za radą Ericha Fromma zastanowię się, czego życie oczekuje ode mnie.Rozmowa pochodzi z książki Beaty Znamirowskiej-Soczawy Teraz mogę wszystko, Wydawnictwo Stasiówka, Katowice 2013. Autorem części medycznej jest ginekolog i seksuolog dr Zbigniew Liber z Krakowa. Co ciekawe, książka ma aż cztery warianty okładek – każda czytelniczka może wybrać tę, która najbardziej się jej spodoba.

Zanim wypijesz piwo w krakowskim pubieDlaczego ludzie się na to godzą? – Wielu nie ma w tym mieście szans na inną pracę zapewniającą jedzenie i dach nad głową – wyjaśnia Iza (studentka, 23 lata, za barem pracowała pół roku). – Żeby żyć, musisz się pobrudzić.Wojtek – 25 lat, studiowanie socjologii przerwał na drugim roku, pracował w różnych krakowskich knajpach, ale prosi, żeby ich nie wymieniać z nazwy. Właściciele mogliby go namierzyć i wtedy nie miałby szans tam wrócić ani dostać pracy w jakimkolwiek innym lokalu w mieście.O swojej karierze za barem opowiada niechętnie. Boi się, że na ujawnieniu prawdy źle wyjdzie. Warunki pracy personelu objęte są zmową milczenia.Praca dla młodychW pierwszym miejscu pracy właścicieli było dwóch. Wojtek mówi, że kompletnie nie znali się na biznesie, więc winę za wszystkie niepowodzenia zwalali na pracowników. Każdy ruch obsługi – czy to przy nalewaniu piwa, czy rozliczaniu kasy – śledziła kamera monitoringu. Przy byle okazji szefowie wrzeszczeli na barmanów i wyzywali ich. Zarobki, jak na Kraków, nie były jednak najgorsze – 5 zł za godzinę i napiwki. Z napiwkami jest tak, że przyjmując kogoś do pracy, zawsze mami się go wizją, jakoby pieniądze zarobione w knajpie zależały tyko od niego. Podobno ważne są urok osobisty, charyzma, podejście do klienta lub np. umiejętności barmańskie (zrobić dobrego drinka, tak machnąć przy tym flaszką, żeby obróciła się wokół własnej osi i nic się nie rozlało itp.). W rzeczywistości napiwki – i to z rzadka – zostawiają tylko zagraniczniacy. Krakowskich studentów na to nie stać. Zazwyczaj wybierają jakieś miejsce skuszeni zniżkami na alkohol oferowanymi przez ulotkarzy przed drzwiami. Urok osobisty obsługi interesuje ich jedynie częściowo.Wojtek opowiada, jak szefowie kazali uśmiechać się do klientów, gdy jemu – po trzeciej lub czwartej nocy z rzędu – nie było już do śmiechu. Na okrągło wrzaski, pijani ludzie, monitoring i presja, jednak pracując tam niemal bez przerwy – cztery, pięć dni w tygodniu po 12 godzin – można było nawet zarobić na życie. Szefowie preferują młodych, bo ci mają mniejsze wymagania i cieszy ich każdy zarobiony grosz.Wojtek zdecydował się porzucić to miejsce, gdy na imprezie zamkniętej szef pobił w toalecie jednego z barmanów, kiedy ten chciał chwilę odpocząć. Obydwaj byli pijani. Wojtek też pił coraz więcej. Podczas wolnych dni trudno mu było normalnie funkcjonować.Po bójce szefa z barmanem obiecał sobie po raz pierwszy, że już do knajpy nie wróci. Zaczął rozsyłać CV. Były w nim trzy wpisy: wolontariat w liceum, praktyki w lokalnej gazecie i knajpa. Poza tym angielski na poziomie Upper Intermediate, a także „wysoka kultura osobista oraz zdolności interpersonalne”. Natychmiast odezwali się z call center („prowizja za sprzedane 50 czy 100 egzemplarzy encyklopedii zdrowego żywienia”). Z kolei pracodawca z firmy ubezpieczeniowej uznał przeszłość barmana za atut, pod warunkiem że Wojtek sporządzi listę 300 swoich klientów, którzy zamiast piwa kupią od niego polisę ubezpieczeniową. „Jeszcze poczekam”, pomyślał wtedy. Po kilku miesiącach bezrobocia złamał obietnicę i stanął za barem jednego z kultowych miejsc na krakowskim Kazimierzu. Terror był lżejszy, a załoga bardziej zgrana. Jednak to miejsce Wojtek wspomina gorzej, bo przez nie czuje się winny.Zarabiający 5 zł za godzinę dostają na otarcie łez podpowiedź: superata. Jeśli np. w butelce wiśniówki mieści się 10 kieliszków po 6 zł, a barman sprzeda ich 15 – lejąc do każdego kieliszka30 ml wódki zamiast 50 ml i uzupełniając braki wodą lub sokiem cytrynowym – nadwyżka stanowi jego dodatkowy dochód. Szefowie patrzą na to przez palce, a niektórzy wręcz zachęcają do takich praktyk. Nieuczciwemu pracownikowi trudniej skarżyć pracodawców lub domagać się podwyżki. Oszukiwanie klientów może też służyć jako powód zwolnienia. Uzyskaną nadwyżkę spienięża się lub od razu przepija, na co pracodawcy patrzą jeszcze przychylniej.Nie wszystkie knajpy działają w ten sposób, jednak te, które próbują grać uczciwie – podpisują z pracownikami umowy, płacą godziwe stawki i sumiennie traktują kasę fiskalną – nie wychodzą na tym najlepiej. „Małe obozy pracy” są bardziej konkurencyjne.Nowy szef Wojtka lubi podróże. Chwali się egzotycznymi miejscami, które zwiedził. Ceni sobie dobre marki odzieży i samochodów. Do swojej knajpy wpada rzadko. Od pilnowania biznesu ma menedżerkę, która dogląda księgowości, dba o przestrzeganie wymogów sanepidu i trzyma porządek. Gdy brakuje ludzi do nocnej zmiany, bo jedna z barmanek choruje, menedżerki nie wzruszają prośby o chorobowe i każe jej stać za barem z wysoką gorączką.Wojtek pracował tam cztery noce w tygodniu. Pił co wieczór. Odsypiał przez kilka godzin jedną zmianę i zaraz szedł na następną – kaca leczył w pracy. Co wieczór słyszał tylko tłum pijanych ludzi i głośną muzykę. Zarabiał coraz mniej, bo coraz więcej zostawiał w knajpie. Jako barman miał zniżkę na alkohol. Tak spędzał większość tygodnia – pijany lub na lekkim rauszu.Epizody depresji miewał już wcześniej, ale wtedy się nasiliły. Miewał też omamy i stany lękowe. Cały czas odczuwał senność. Kiedy miał wolne, przesypiał całe dni. Budził się w nocy. Psychiatra przepisał mu leki na uspokojenie, przeciw omamom i antydepresyjnie. Gdy się dowiedział, że Wojtek łączy je z alkoholem, zagroził mu wysłaniem na odwyk.Praca dla zuchwałychPodczas pierwszej bójki, jaką Wojtek widział na własne oczy (po niej nasiliły się stany lękowe), złamano dziewczynie nos. Była stałą klientką, która po wypiciu zachowywała się „zbyt otwarcie”. Jakiś czas później doszło do rozróby na gazrurki i noże. Polała się krew. Raz za wyproszenie agresywnego klienta grożono Wojtkowi pobiciem.W sytuacji zagrożenia można wezwać ochroniarzy lub policjantów. Oni jednak często potrzebują dużo czasu na dojazd, więc z agresywnymi klientami lepiej nie zadzierać, bo nawet jeśli barman schowa się za ochroniarzami, oni po interwencji odjadą, a napastnik wróci lub upatrzy sobie ofiarę, gdy ta wychodzi z knajpy już po zamknięciu. Nie ma danych, które ukazywałyby skalę zagrożenia przemocą, na jaką narażeni są barmani pracujący nocą. – Nie grupujemy danych według konkretnych profesji – tłumaczy Anna Zbroja z zespołu prasowego małopolskiej policji. – Dysponujemy jedynie ogólnymi danymi na temat przestępstw agresywnych w lokalach w Małopolsce. W roku 2012 było to 16 rozbojów oraz 35 bójek i pobić.To była ostatnia praca Wojtka w knajpie. Odszedł i zamknął się w domu. Bierze leki, bo – jak twierdzi – po nich może racjonalniej myśleć. Wygląda na to, że po raz drugi złamie obietnicę i pójdzie za bar. Chce uzbierać trochę grosza i wyjechać za granicę.Praca dla szczęśliwych„Poszukuję osób rozmiłowanych w towarzyskim obcowaniu. Tych, którzy gną rzeczywistość w ornamenty odpowiadające ich wyobraźni. Takich, którzy mądrość kojarzą z wiedzą i miłością. Takich, dla których radość to oferta o wiele piękniejsza niźli zadowolenie. Takich, którzy w sztafażu swych zachowań pielęgnują miejsce i przygotowują poczęstunek. Takich, dla których uśmiech jest pierwszym odruchem życia”, pisze w ogłoszeniu o poszukiwaniu barmanów Włodzimierz Skoczylas, właściciel m.in. pubów Semper Felix i Café Philo.W Semper (na szyldzie wypisane, że to „klub ludzi szczęśliwych”) Iza przepracowała kilka miesięcy. Barmanów przyjmuje do pracy osobiście Włodzimierz Skoczylas. Włodek jest znaną postacią na krakowskim Kazimierzu. „Filozof i matematyk”, inicjator głośnej akcji montowania w Krakowie budek dla ptaków, słynie z kwiecistych tyrad. Podobne wygłasza w rozmowach z obsługą swoich lokali.Warunkiem przystąpienia do rekrutacji w Semper Felix lub Café Philojest sprzedanie budki dla ptaków. Koszt– 50 zł. Większość chętnych do pracy po prostu wręcza stosowny banknot, dzięki czemu może przystąpić do kolejnego etapu – szkolenia. Polega ono na pracy w szybkim tempie – jednoczesnym sprzątaniu, obsłudze klientów i myciu naczyń. Jeśli próba ta zakończy się pomyślnie, kandydat otrzymuje angaż na tzw. okres próbny – bez żadnej umowy ani gwarancji wynagrodzenia. Okres próbny jest traktowany umownie – większość i tak nie zostaje tu dłużej, a gdyby nawet ktoś wytrzymał, po okresie próbnym nadal nie ma umowy ani gwarancji zarobku. Stawką jest 10% utargu z danej zmiany. Semper Felix to miejsce raczej kameralne – kilka stołów i barek. Często odbywają się tam małe koncerty i spotkania literackie – ich cykliczne organizowanie to obowiązek barmanów. Utarg z jednego wieczoru na ogół nie przekracza 400 zł.Przyszłych pracowników pubów kusi się najczęściej wizją astronomicznych napiwków i przyzwoleniem na oszustwa, a także swobodą w układaniu grafiku, która do pewnego stopnia rzeczywiście istnieje. Pierwszeństwo w zajmowaniu dogodnych dni z większym utargiem (piątki i weekendy) mają jednak „pracownicy” z dłuższym stażem. Nowo przyjęci muszą się zadowolić początkiem tygodnia, kiedy knajpa świeci pustkami. Jeśli utarg danej zmiany jest bliski zeru, barman pracuje za darmo.Przez osiem godzin musi jednocześnie obsługiwać klientów, robić remanent i czasem sprzątać. Pracuje się bez przerwy. Iza, gdy musiała iść do toalety, prosiła zaprzyjaźnionych klientów o przypilnowanie kasy i baru. Gdy w pobliżu nie ma nikogo, kto mógłby wyręczyć w pilnowaniu interesu, i np. coś ginie, winę ponosi barman, a straty – zazwyczaj większe niż jego zarobek na jednej zmianie – są potrącane z wynagrodzenia. Każdą zmianę rozpoczyna się od remanentu. Braki są dopisywane do utargu poprzednika, przez co dochodzi do częstych niesnasek.Na warunki pracy nikt jednak się nie skarży. Iza nie pamięta, by kiedyś zetknęła się z inspekcją pracy. Kontrole zresztą nieczęsto coś wykrywają. W 2012 r. w wyniku 80 kontroli przeprowadzonych w krakowskich lokalach przez okręgowy inspektorat pracy  nałożono na pracodawców18 mandatów, skierowano sześć wniosków o ukaranie do sądu i trzy zawiadomienia do prokuratury. – Pracownicy skarżą się głównie na niewypłacanie wynagrodzeń, brak potwierdzenia zawarcia umowy o pracę na piśmie, naruszanie przepisów o czasie pracy, brak badań lekarskich i przeszkolenia z zakresu BHP przez pracodawców – informuje Andżelika Niemczyk z krakowskiej OIP.Gdy na jakiejś ulicy zjawiają się kontrolerzy sanepidu, zaraz wiedzą o tym wszystkie lokale w okolicy. Zresztą na wypadek takiej wizytacji w wielu knajpach trzyma się dyżurne książeczki na inne nazwiska, które pokazuje się inspektorom. Sanepid nie weryfikuje danych, bo nie ma uprawnień, by kogoś legitymować. Nie odnoszą też skutku akcje w stylu „Paragon” mające wymusić uczciwość w kasach fiskalnych.W pubie nikt nie zagrzeje długo miejsca. W zeszłe wakacje szef Semper Felix jednym ruchem ręki wyrzucił wszystkich barmanów.Trzeba za to być przygotowanym na różne uwagi pod swoim adresem. Iza już na początku swojej pracy usłyszała, że szef ją „wyp…, jeśli nie usłyszy o niej jakiejś fascynującej historii”. Młodym obiecuje się gruszki na wierzbie. Bezrobotna młodzież garnie się do pracy, bo w pubach nie wymaga się żadnego doświadczenia. Takich miejsc, gdzie ludzie pracują na czarno za nikły procent z utargu, jest coraz więcej – na Kazimierzu, na Podgórzu, na Rynku, w Galerii Krakowskiej. Obsługa zarabia tam nie 10%, lecz 3% z utargu. Przygodę z barem większość kończy po okresie próbnym. Za drzwiami stoją już następni chętni.(Imiona bohaterów oraz niektóre szczegóły zostały zmienione).Michał Radziechowski

Trupy trzeba opłakiwać. Po to są. Nie można zerwać z własną przeszłością. No trudno, nic innego nie mamyAndrzej Stasiuk – (ur. w 1960 r.) poeta, pisarz i publicysta. Autor m.in. zbioru opowiadań „Mury Hebronu”, powieści „Biały kruk”, „Dukla”, „Dziewięć”. Za książkę „Jadąc do Babadag” dostał w 2005 r. Nagrodę Literacką „Nike”. Mieszka w Beskidzie Niskim. Z żoną Moniką Sznajderman prowadzi wydawnictwo Czarne.Rozmawia Dorota WodeckaRzeczywiście kupił pan sobie owce!– Przecież mówiłem, że nie będę kosił trawy jak wszyscy faceci na kuli ziemskiej. To jest Wisia, a ten to Czesio, jej syn. Był jeszcze Miłosz, ale zagryzł go Dojczland, kiedy byliśmy z Moniką w Mongolii. Bawił się z nim i nagle zabawa się skończyła. Dokupię jeszcze wrzosówkę. Nie chowa się jej na wełnę, tylko na koszenie traw. No i czarna jest. Będzie tu z nami czarna owca. Zapowiadałem, że na jesień je zjem, ale moje dziewczyny by mi nie pozwoliły. Zostaną więc u nas na dożywocie. Muszę im zrobić wiatę na zimę.Zeszczuplał pan.– Moje kobiety mnie gonią. Martwią się, żebym cukrzycy nie dostał. Chleba nie jem. Dużo warzyw. Nawet na rowerze czasami jeżdżę. Po Wołowcu, ostre podejścia tu mamy. No co? Starzeje się człowiek. Pięć dych skończyłem.Fundamentalne zmiany?– Jak to stary człowiek, nie mogę długo spać. Kiedyś to mogłem nawet 12 godzin. 12 godzin snu i 12 godzin ekscytacji. A teraz jest sześć godzin snu, a ekscytacja to taka bardziej kontemplacyjna jest. Wstaję o szóstej i patrzę na ten świat, który jest o poranku cudowny. Uzmysłowiłem sobie, ile ja przez to swoje lenistwo straciłem poranków. (…)Upija się pan?– Rzadko. Winem. Pan doktor powiedział: „Zero piwa”. I sam. Bo Monika oddaje się winu w duchu apollińskim. Rozmawiać chce długo, sączyć, biesiadować. A ja to w duchu dionizyjskim się uwalam. Zamykam się w swoim szałasie, puszczam głośną muzykę, oglądam zdjęcia, wspominam. (…) No tak. Lubię się czasami upić.I traci pan na kacu piękno poranka.– Nie można być aż takim liczykrupą. To piękna rozkosz przepierdolić kawał życia. Tę jedną jedyną rzecz, którą się dostało. Na to trzeba mieć gest. Nie można być ściubolem, co to liczy każdą godzinę, że to trzeba tak, a to trzeba tak. Życie to w końcu strata jest.No, ale jedziemy, co? Na Wschód! Będę teraz jeździł tylko na Wschód. Piszę książkę o Wschodzie. I moja mama w niej będzie.Rodzice wracają, tak jak młodość?– Szybko ich opuściłem. W wieku17 lat zerwałem z domem, totalnie. Dopiero jak się usadowiłem w rzeczywistości, nabrałem siły, to zacząłem się kontaktować z ojcem. Do kontaktu z ojcem trzeba dojrzeć, żeby mu jakoś sprostać. On zwykle niewiele mówił, tylko zerkał spode łba. Twardy facet. Robotnik z FSO.A mama?– Mama to mama. Przy ojcu. Prosta kobieta, która zna Tuwima na pamięć. Dużo czytała i do tej pory czyta. Ostatnio rozmawialiśmy o targowiskach, o tym wszechobecnym obkupywaniu się i pytam: „Mamuś, kiedy ten lud się nasyci?”. A ona: „Lud to się, synu, nigdy nie nasyci”.Fajna jest ta moja mama. Mam z niej środek. A z taty mam powierzchnię. (…)Pan ma poglądy lewicowe?– Ja? Skąd to pani przyszło do głowy? Ale fakt, jestem z Grochowa. Poza lewicowością wyniosłem jeszcze stamtąd wizję naszej stolicy i – w dalszym planie – ojczyzny jako niezwykle ciekawego i mocnego splotu wiochy, małomiasteczkowości oraz witalizmu. Byłem w tym roku w Nowym Jorku i na Brooklynie było dość podobnie. Moich poglądów nie dałoby się połączyć z żadną partią czy polityką. Politycy zwyczajnie mnie złoszczą i brzydzą. Bo oni po prostu brzydcy są. Nawet kobiety brzydną w tej naszej polityce.Mongolia pana nie wyciszyła?– Nie jechałem tam szczególnie wzburzony. Ja nie oglądam telewizji, nie szukam specjalnie wiadomości o tym, co się w Polsce ostatnio dzieje. A dzieje się głównie polityka, która zubaża nam świat. Nie jest warta uwagi. Nie może wypełniać każdego dnia i wszystkich gazet, bo to jest horror umysłowy. Cały czas te same twarze, które mówią to samo, głupio najczęściej. Ja się na to nie godzę. Życie jest ciekawsze, potężniejsze, bardziej przejmujące niż to, co oni opowiadają. Tęsknię za ich kompletną nieobecnością, tak jak w krajach skandynawskich. Są, ale ich nie ma. W Mongolii też ich nie było. Miałem dziwną pewność, że to będzie jedna z życiowych podróży. (…)Interesuje pana komunizm?– Zawsze mnie interesował. Jako zjawisko, które miało kolosalny wpływ na naszą młodość i na życie. I na życie jednak sporej części globu. Począwszy od niemieckiego państwa NRD aż po właśnie Mongolię.Sądzi pan, że my, Polacy, nie rozprawiliśmy się z tym tematem?– To nie jest tylko polski temat. I jest coś fascynującego w tym, gdy się ogląda komunistyczny eksperyment czy też postkomunistyczne owoce w różnych geografiach, w różnych pejzażach, w różnych kontekstach historycznych. Wychodzimy wtedy z tego naszego zaścianka, z tej w sumie marginalnej – wiem, że to okrutnie i cynicznie brzmi – martyrologii. Nasza udręka była fragmentem większej całości i – znowu sorry za cynizm – byliśmy fragmentem jakiegoś szalonego, ale jednak uniwersum. No i mnie to ciekawi. Wyjeżdżam z katyńskiego kraju i docieram do miasta Ulaangom, gdzie przeprowadza się „rewitalizację” rynku, a na eleganckiej „wizualizacji” można zobaczyć, że na środku stanie pomnik Jumdżagijna Cedenbala – komunistycznego przywódcy, który trzymał kraj krótko, za twarz, przez dziesięciolecia. Tak więc podróże kształcą. Zwłaszcza do krajów apokaliptycznych bądź sąsiadujących z nimi. (…)W Licheniu, w którym pan podobno duszę polską odnalazł, też krzyże i martyrologia.– Była pani?Nie. Słyszałam, że kicz.– A co to – dzieło sztuki ma być?! A dlaczego ma się naród w kiczu nie wyrazić? To jest naprawdę niesamowite miejsce. Piękna świątynia narodu polskiego. A raczej jego zbiorowej wyobraźni.Jechałem, przyznaję, z zamysłem, żeby drwić. Ale jak zobaczyłem, to oczu oderwać nie mogłem. Godzinami tam chodziłem. Nogi mnie już bolały, ale nie mogłem się nasycić. Chryste! Jakie to wielkie! A jakie piękne! Niczym nierządnica babilońska. Tadż Mahal naszej ojczyzny.Tak, tam odnalazłem naszą duszę. Bo wcześniej widziałem tylko małpiarstwo, naśladownictwo innych mód. A w Licheniu my sami się objawiamy. To my jesteśmy. Z naszą tęsknotą do podniosłości, do wielkości, która jest na kościach zbudowana, na padlinie, na grozie. Co rusz to usypiska na cześć Syberii, komuny, męczenników. No, ale kim bylibyśmy, gdyby nie Hitler, komunizm, Syberia? Jednym z wielu banalnych narodów z ziewającą z nudy historią. Czemu wznosilibyśmy świątynie? Sybir, hitleria i komuna to nasza wyjątkowość, nieśmiertelność. One wywiodły nas z nicości. Gdyby nie istniały, trzeba by je wymyślić.Pan, widzę, nie udaje z tym Licheniem.– Bo tam trzeba pojechać. Zobaczyć tę wielkość, ogrom, bezceremonialność, swego rodzaju bezczelność. Ludzie chodzą zachwyceni i nikt ich do zachwytu i obecności nie zmusza. To nie jest sanktuarium, w którym manifestujesz, że jesteś za prawicą albo za lewicą. Tam jesteś za swojskością, polskością ludową.Licheń odpust trochę przypomina. Piękność odpustowa w nim jest. Żałuję, że moje babki tego nie doczekały. Bym je zawiózł chętnie. Ja sobie jeszcze tam pojadę. Pomieszkam w domu pielgrzyma i popatrzę. Czemu nie?No a te stare trupy to my kiedyś opłaczemy?– Trupy trzeba opłakiwać. Po to są. Nie można zerwać z własną przeszłością. No trudno, nic innego nie mamy. Proszę zabrać męczeństwo i co zostanie? Bitwa pod Grunwaldem, którą wygraliśmy? A potem jest już równo w dół. Wszystko się rozpierdoliło… Sprzedane, zaniechane, przepieprzone, no, ale przez Polaków jednak.Nie jesteśmy narodem sukcesu?– No nie jesteśmy. A co to za ideologia sukcesu? Ona ma być obowiązująca dla wszystkich? A może sukces nie jest naszym przeznaczeniem, tylko właśnie przepieprzenie tego wszystkiego, co mamy?Nic nam się nie udało?– Nie zrobiliśmy sobie Rumunii i nie zastrzeliliśmy Jaruzelskiego. Choć są tacy, co twierdzą, że potrzebny byłby nam mord założycielski. No i Licheń nam się udał.Sądzi pan, że coś teraz przepieprzamy?– Jak się patrzy na całość, to na razie zdaje się, że nic. Fajny kocioł. Nie udała się u nas europejskość w sensie unifikacji tożsamości. Bo my chcielibyśmy pozostać tacy, jacy jesteśmy, a jednocześnie być bogaci jak oni. To byłoby dla nas cudnie. No bo w sumie dlaczego mielibyśmy chcieć być tacy jak Zachód? Uciekać od długiego cienia Wschodu, który dla nas symbolizuje Rosja? Zresztą i tak byśmy nigdy tego Zachodu nie dogonili. On zawsze nam będzie uciekał. Świat nam będzie uciekał. (…)Zdjęcie i skróty pochodzą od redakcji.Fragmenty wywiadu wybrane z książki Doroty Wodeckiej Polonez na polu minowym, Agora, Warszawa 2013

List rzecznika praw obywatelskich to bezlitosny akt oskarżeniałódzkich prokuratorów, którzy wyprodukowali 118 tomów akt sprawy,ale chyba tylko po to, żeby za nimi się schowaćCzy w sprawie śmierci Barbary Blidy nastąpi zwrot? Do tej pory byliśmy świadkami wyciszania wszystkiego, zamykania kolejnych wątków. Można było odnieść wrażenie, że króluje tu omerta – prokuratorzy kryją prokuratorów, funkcjonariuszy ABW dotyka głęboka amnezja, niewygodne pytania się pomija, a na pewno nie odpowiada się na nie.Ponurą rolę odegrała tu prokuratura w Łodzi, która badała kolejne wątki związane ze śmiercią Barbary Blidy i nie potrafiła dopatrzeć się w nich niczego niepokojącego. Media mogły przytaczać wypowiedzi, zadawać pytania, a prokuratorzy robili swoje, jakże często wbrew faktom.I gdy wydawało się, że owa taktyka przyniesie im sukces, nastąpił nieoczekiwany strzał – list w sprawie śmierci Blidy wysłała do prokuratora generalnego Andrzeja Seremeta prof. Irena Lipowicz, rzecznik praw obywatelskich.List, który wstrząsnął prokuraturąList ma 10 stron (fragmenty drukujemy dalej) i w rzeczowy, prawniczy sposób punktuje uchybienia prokuratury w Łodzi. To bezlitosny akt oskarżenia tamtejszych prokuratorów, którzy wyprodukowali 118 tomów akt, ale chyba tylko po to, żeby za nimi się schować. By po urzędniczej mitrędze wszystkie niewygodne wątki umorzyć.Że tak się stanie, uprzedzały nas już dawno osoby zaangażowane w sprawę. Mówił o tym parokrotnie w rozmowie z „Przeglądem” były pełnomocnik rodziny Blidów, mecenas Leszek Piotrowski. Opowiadał nam o zmaganiach z łódzką prokuraturą, o tym, jak drobiazgowa jest wobec niego, pełnomocnika rodziny, i jak tolerancyjna wobec ludzi zamieszanych w śmierć byłej posłanki. Piotrowski nie miał dobrych przeczuć – choć umorzenia postępowania nie doczekał, bo zmarł 2 marca 2010 r.Umorzenia spodziewał się także były prokurator krajowy i były minister spraw wewnętrznych i administracji Janusz Kaczmarek. Zaliczał on łódzką prokuraturę do najbardziej oddanych Zbigniewowi Ziobrze. Stamtąd właśnie wywodził się Dariusz Barski, następca Kaczmarka na stanowisku prokuratora krajowego. Zresztą to Ziobro, jeszcze jako minister sprawiedliwości i prokurator generalny, zlecił łodzianom zbadanie tego, co działo się w domu Blidów 25 kwietnia 2007 r. Oczywiste jest chyba, że zrobił to po głębokim namyśle.Łódzka prokuratura śledztwo umorzyła, gdyż – jak stwierdził jej rzecznik  – „całokształt zebranych dowodów nie dos-tarczył podstaw do stwierdzenia, by po śmierci Barbary Blidy zacierane były ślady i dowody związane ze zdarzeniem”.Na szczęście list rzecznika praw obywatelskich pokazał, że nie musimy być skazani na tak bezczelne komentarze. Bo na przykładzie sprawy Barbary Blidy widać wyraźnie, jak silne i bezwzględne może być państwo, gdy jego narzędzia są wykorzystywane przez ludzi bez skrupułów. Możemy też zobaczyć, jak wyglądała „technologia” IV RP – na podstawie pomówień, często wymuszonych, uruchamiano cały aparat państwa, prokuraturę, służby specjalne, media. Po to, by rzucić podejrzenie na niewinne osoby, odebrać im cześć – i żeby minister sprawiedliwości miał efektowną konferencję prasową.W trybach IV RPTak przecież było w sprawie Blidy. Świadkowie zeznający przeciwko niej byli niewiarygodni. Ryszard Zając, były poseł SLD, mówił, że zna sprawy ze słyszenia, zresztą sam wcześniej był skazany prawomocnym wyrokiem za oszustwo.Barbara Kmiecik, główny świadek oskarżenia, zanim pomówiła Blidę, spędziła miesiące w areszcie, gdzie przesłuchiwali ją funkcjonariusze ABW. Jej zeznania łączą się czasowo ze zwolnieniem z aresztu. Czy nie była to gra „przysługa za przysługę”?Okazuje się więc, że materiał zgromadzony przez prokuraturę katowicką był tak wątły, że nie stwarzał jakichkolwiek przesłanek formułowania na jego podstawie aktu oskarżenia. Zeznający przed sejmową komisją śledczą wieloletni prokurator Prokuratury Krajowej Krzysztof Michalski stwierdził, że na podstawie takiego materiału nigdy by nie stawiał zarzutów. Tymczasem w sprawie Blidy, choć trzykrotnie próbowano śledztwo umarzać, trzykrotnie na polecenie przełożonych je wznawiano.Jakżeż zatem można mówić, że nie było tu żadnych nacisków z góry?Kolejny wątek to samo aresztowanie Blidy. Jak punktuje w liście Irena Lipowicz, trudno znaleźć powody, dla których o godz. 6 rano do domu Blidów weszła kilkuosobowa ekipa. Zwłaszcza że wcześniej była posłanka stawiała się na wezwania prokuratury. Nie wyjaśniono też, na jakiej zasadzie przed domem Blidy znalazła się ekipa telewizyjna ABW i po co miała nagrywać jej zatrzymanie.My możemy się domyślać – to miał być gwóźdź programu konferencji prasowej Zbigniewa Ziobry, który chciał zameldować w „Wiadomościach” rozbicie „układu”. Ale czym innym są potrzeby propagandowych klipów, a czym innym artykuły Kodeksu postępowania karnego.Rewolwer, który strzelił samA jak wytłumaczyć to, że na rewolwerze, z którego strzał zabił Barbarę Blidę, nie znaleziono odcisków palców? Żadnych – ani Barbary Blidy, która miała z niego strzelać, ani jej męża, który potem, na polecenie funkcjonariuszy ABW, podniósł broń, ani funkcjonariuszy prowadzących akcję.Odcisków palców na broni nie było, były za to nitki, świadczące o tym, że pistolet był wycierany. Sejmowa komisja śledcza, która badała sprawę, opierając się na opiniach ekspertów, doszła do wniosku, że ślady musiały zostać zatarte celowo. Tak twierdził m.in. jej przewodniczący Ryszard Kalisz: „Te odciski ktoś wytarł. I to dokładnie. Nie chciał, żeby można było sprawdzić, czyje odciski tam były”.Kto to mógł być? Na pewno nie Henryk Blida. Mógł to być jedynie ktoś z grupy funkcjonariuszy ABW, która przyszła zatrzymać byłą posłankę.Oczywiste jest więc, że śledztwo powinno iść w tym kierunku, by ustalić, który funkcjonariusz mógł wytrzeć broń i dlaczego to zrobił. Czy dlatego, że śmierć Blidy nastąpiła w wyniku nie samobójczego strzału, ale szamotaniny? To wciąż bardzo prawdopodobna hipoteza.Funkcjonariuszka ABW przyznała zresztą podczas zeznań przed komisją śledczą, że w momencie strzału była z Blidą w łazience, oddalona od byłej posłanki na wyciągnięcie ręki.Wersję szamotaniny wzmacniają też inne elementy – kula weszła od dołu z lewej strony (choć Blida była praworęczna), broń znalazła się pod szlafrokiem, potem była wycierana.Poza tym zastanawiająca jest sprawa kurtki, którą miała na sobie funkcjonariuszka ABW. Zbadano ją. Okazało się, że jest czysta, nie ma na niej krwi ani śladów prochu z rewolweru Barbary Blidy, choć są ślady prochów strzelniczych sprzed paru tygodni. A przecież funkcjonariuszka reanimowała Blidę, gdy ta krwawiła. Gdzie więc krew śmiertelnie rannej? Wniosek nasuwa się sam – kurtka została podmieniona. Dlaczego? Czyżby na tej właściwej były jakieś „niebezpieczne” ślady?Dodajmy do tego następny element – funkcjonariuszka ABW umyła ręce, zanim jej dłonie zostały zbadane na obecność prochu. Umyła, choć i ona, i ludzie, którzy przyszli z nią do domu Blidów,doskonale wiedzieli, jak powinni w takiej sytuacji się zachować, jak zabezpiecza się ślady. Można podejrzewać, że wiedzieli aż za dobrze…I jeszcze jedno – Barbara Blida w chwili wejścia agentów do jej domu była w dobrym nastroju, spokojnie zadzwoniła do swojego adwokata. Dlaczego zatem miałaby parę minut później się zabijać?Oszczercy muszą się baćKolejnym elementem jest rzecz w mediach pomijana, a stojąca w rażącej sprzeczności z zasadami państwa prawa – śledztwo przeciwko Blidzie umorzono dopiero dwa miesiące po jej śmierci. Wcześniej założono podsłuch na telefonach członków jej rodziny, a w śląskiej policji zarządzono kwerendę materiałów, żeby znaleźć coś na temat Blidy i połączyć ją z hasłem mafia węglowa. Niczego nie znaleziono.W Europie Zachodniej takie zachowanie organów ścigania skończyłoby się surowymi aktami oskarżenia. Tam w momencie śmierci podejrzanego (a Blida nie była nawet podejrzana) śledztwo automatycznie jest umarzane. W Polsce było inaczej.Notabene Zbigniew Ziobro do dziś lży Barbarę Blidę. Po liście Ireny Lipowicz najpierw ją zaatakował, krzycząc, że jest to prezent dla Platformy Obywatelskiej. A potem czterokrotnie stwierdził, że „Blida była uwikłana w korupcję”.To są ewidentne kłamstwa, więc Ziobro powinien się modlić o wyrozumiałość rodziny Blidów, bo w sądzie za takie słowa przegra każdą sprawę.Co dalej? Rzecznik praw obywatelskich – mówi o tym w rozmowie z „Przeglądem” zastępca RPO Stanisław Trociuk – nie ma uprawnień, by coś prokuraturze kazać. Może tylko zapytać i oczekiwać merytorycznej odpowiedzi.To niby niedużo. Ale w czasach, w których prokuratura zbywała media i opinię publiczną nietrzymającymi się zasad logiki wykrętami, to wiele. To jakaś nadzieja, że sprawa śmierci Barbary Blidy, kompromitująca dla IV RP i groźna dla tych, którzy byli w nią bezpośrednio zaangażowani, nie zostanie zamieciona na zawsze pod dywan.Robert Walenciak