news archive 2013:06-20

Świadomi lansowanych ostatnio opinii o konieczności rewizji niektórych podstawowych artykułów Kodeksu Etyki Lekarskiej (KEL), a nawet negowania znaczenia Kodeksu jako podstawowego zapisu zasad deontologicznych polskiego środowiska lekarskiego, przedstawiamy nasze stanowisko.

W oparciu o opinie najwyższych autorytetów medycyny uważamy iż:

Kodeks Etyki Lekarskiej NIL odwołuje się do ogólnych zasad etyki, które przyjmuje cywilizowany świat, stawiając na pierwszym miejscu w aktach legislacyjnych powszechny obowiązek ochrony zdrowia i życia obywatela.

Nie jest uprawnione domaganie się niektórych przeciwników KEL, aby normy etyczne były zgodne z normami prawnymi. „… to raczej prawo powinno mieć legitymację etyczną… Etyka nie wymaga legitymacji legalistycznej.” Normy deontologiczne należą do zbioru norm etycznych uchwalanych przez lekarzy: „… żaden organ administracji państwowej nie był i nie może być uprawniony do określania norm deontologicznych lekarzy” (Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dn. 7.10.1992 r.).

Również Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty stwierdza, że „…lekarz ma obowiązek wykonywać zawód zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej […], zgodnie z zasadami etyki zawodowej” (art. 4).

Potwierdza to także Ustawa o Izbach Lekarskich, która stanowi, iż: „… Członkowie samorządu lekarzy obowiązani są przestrzegać […] zasad etyki i deontologii” (art. 15 ust. 1).

Powyższa sytuacja jest sytuacją wyjątkową: przestrzeganie norm etycznych jest nakazane przez normy prawne. Ta sytuacja podwójnego zobowiązania lekarza do przestrzegania aktualnego prawa stanowionego a jednocześnie zasad etycznych Kodeksu,
w przypadkach niezgodności zapisów normatywnych może powodować trudności
w podejmowaniu decyzji przez lekarza.

Ma to szczególnie miejsce w okolicznościach, kiedy lekarz jest zmuszony określać swoje stanowisko udziału lub odmowy w takich procedurach jak: aborcja, przeprowadzanie czynności eutanastycznych, ingerencje w kod genetyczny embrionu ludzkiego skutkujące zniszczeniem poczętej istoty lub wielu istot ludzkich (jak to ma miejsce w procedurach in vitro).

W powyższych przypadkach, dotyczących udziału lekarza w procesach niszczenia życia ludzkiego, lekarz musi podejmować decyzje we własnym sumieniu: czy ma naruszyć prawo stanowione, czy zasady etyczne.

Jesteśmy przekonani, że jednym z podstawowych warunków pozwalających na właściwe podejmowanie decyzji jest uznanie klauzuli sumienia lekarza, która nb. jest zawarowana
w najważniejszych dokumentach legislacyjnych Europy i świata. Motyw odwoływania się lekarza do klauzuli sumienia wynika zawsze z poczucia jego odpowiedzialności za zdrowie
i życie człowieka.

Konkludując, z perspektywy ponad dwudziestolecia stwierdzamy, iż Kodeks Etyki Lekarskiej zawiera podstawowe zapisy etyczno-deontologiczne o trwałych i nie do przecenienia wartościach.

Należy jednak wziąć pod uwagę, iż w związku z postępem wiedzy medycznej i biotechnologii byłaby celowa dyskusja nad nowymi problemami ochrony zdrowia i życia człowieka. Powinno się w niej uwzględnić opinie ekspertów nie tylko medycyny i biologii, ale także prawa, socjologii, filozofii i innych dziedzin, zawsze jednak w aspekcie: „Dobro chorego jest najwyższym prawem”, które to prawo opiera się na prawdzie obiektywnej o człowieku.